De afgelopen raadsvergadering ging o.a. over maatwerk in de ruimtelijke ordening. Mag je via maatwerk-oplossingen van bestaande regels afwijken om aan de wensen van inwoners tegemoet te komen?
Nu heeft maatwerk een positieve klank. Veel bedrijven prijzen zichzelf aan met de kreet: Wij leveren maatwerk! En laten we eerlijk zijn, wie heeft nou liever niet een product of dienst dat is toegesneden op zijn of haar wensen. Ook overheden proberen in hun dienstverlening zoveel mogelijk maatwerk te leveren. Helemaal goed
Maar dienstverlening is iets anders dan besturen. Een paspoort is iets anders dan het opleggen van een bouwstop. De overheid heeft een machtspositie ten opzichte van de burger. De lokale overheid kan je verbieden om je huis te verbouwen, te verplaatsen of te vergroten of om er een schuur bij te zetten. Heel ingrijpend.
In onze moderne rechtsstaat wordt een burger gelukkig beschermt tegen een al te opdringerige overheid. Daarom hebben we in dit land de rechten (en plichten) van burgers vastgelegd in regels. Dat gebeurt op rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau.
Die regels bieden rechtszekerheid voor de burger, maar ook rechtsgelijkheid. Iedere inwoner van Putten heeft dezelfde rechten, u weet wel, zonder aanziens des persoons.
Vroeger was dat wel anders. Mijn opa moest nog met de pet in de hand naar de jonker. De lage adel in Putten, de grootgrondbezitters, de notabelen van het dorp hadden het toen voor het zeggen. Verhalen uit een ver verleden? Ach, 100 jaar geleden.
Tegenwoordig hebben velen het gevoel dat we doorgeslagen zijn, regels zijn er vooral om de burger te pesten. Waarom passen we niet altijd maatwerk toe?
Tuurlijk, regels zijn star en soms te star. Soms pakt het toepassen van regels heel onrechtvaardig uit. Soms ontstaan unieke situaties waarmee de wetgever (kan dus ook de gemeente zijn) nooit rekening heeft gehouden. Soms zijn er maatschappelijke belangen in het spel, waarbij het vasthouden aan de regels niet verantwoord zou zijn. Soms verliezen we de menselijke maat geheel uit het oog als we regels rechtlijnig zouden toepassen. En soms zijn regels botweg strijdig met elkaar.
In al die gevallen, en wellicht nog meer is het naar mijn smaak goed als een bestuurder een vrije interpretatie geeft aan regelgeving. Als hij in die gevallen maatwerk durft te leveren. Een rechter doet niet anders, dat noemen we dan jurisprudentie. En natuurlijk heeft de bestuurder, net als een rechter, de plicht dat maatwerk goed te motiveren. En dan zijn er altijd nog volksvertegenwoordigers die toezien op het handelen van bestuurders en in laatste instantie zijn er ook nog rechterlijke instanties
Maar maatwerk kent in mijn optiek ook zijn grenzen. Maatwerk is niet bedoeld voor situaties waarin we de bestaande regels te betuttelend vinden. Waarin we het eigenlijk oneens zijn met het bestaande beleid. In die gevallen moeten we niet kiezen voor maatwerk, maar moeten we die regels afschaffen of wijzigen.
Het is mijn stelling dat de burger uiteindelijk niet gebaat is met een vage toepassing van regels en een dunne motivering van besluiten. Dan wordt die burger weer afhankelijk van de grillen van de bestuurder. Dan komt de willekeur toch weer om de hoek kijken. Dan hebben we na 100 jaar weer een nieuw soort jonker gecreëerd.
